ortak özne

ortak özne

a. db. Birden çok yüklemin bağlı bulunduğu özne: “Dileklerine eremeyenler gelir, aynı yerde hiddetle haykırır, yumruklarıyla kapıları, perdeleri döverlermiş.” cümlesinde “dileklerine eremeyenler” ortak öznedir.

ortak özne

Çeşitli eylemlerin ve eylemsilerin aynı olan öznesi: Yüzbaşı atına atladı ve kışlaya gitti; Öğretmen, gelmiş ve gitmiştir; Kalem yere düşüp kayboldu; O yapabileceğini yaptı; Sen çalışırsan kazacacağını bil örneklerinde olduğu gibi.

ortak özne

Birleşik cümleyi oluşturan esas ve yardımcı cümleler ile bağımlı sıralı cümlelerde aynı olan özne, özne ortaklığı: İhtiyar feylesof anlattıkça müteheyyiç oluyor, müteheyyiç oldukça en büyük tefferruatı canlı bir ifade ile tafsil ediyor, ellerini kaldırıyor, bazen ayağa kalkıyor, tekrar kanepeye bîtâp düşüyor, hikâyesine hararet ve hareketle devam ediyordu (Ö. Seyfettin, Harem, s. 63). Dileklerine ermeyenler gelir, aynı yerde hiddetle haykırır, yumrukları ile kapıları, perdeleri döverlermiş (F. R. Atay, Gezerek Gördüklerim, s. 75). Öyle ki, biz yerimizden başımızı çevirsek, tam oturduğumuz minderin hizasında, bizi dinler gibi bakışlarını görür ve rüzgarla arada sırada sallandıkça başlarında daima taşıdıkları bir çamlıca uğultusu duyardık (A. Ş. Hisar, Çamlıca'daki Eniştemiz, s. 39). Cesur adam, o korkak adamcağızdır ki, cesaret istiyen yerde, hele diğer insanların önünde korkuya yenilmez (Kemal Tahir, Esir Şehrin İnsanları, s. 292). Ağaç güneşte serpilir, fakat toprağın derinliklerindeki koku ile beslenir. (A. Hamdi Tanpınar, Yaşadığım Gibi, s. 39) vb.

ortak özne

Azerbaycan Türkçesi: müräkkäb mübtäda; Türkmen Türkçesi: umumi eye (goşma sözlemde);Gag.: ortak subyekt; Özbek Türkçesi: umumiy ega (qoşma gapda); Uygur Türkçesi: ortaq igä;Tatar Türkçesi: urtaq iyä; Başkurt Türkçesi: urtaq eyä; Kmk: ortak iyesi; Krç.-Malk.: koş aytımdaeki aytımnı ortak başçısı; Nogay Türkçesi: *ortak iye (kabatlı yıymada); Kazak Türkçesi: ortakbastawış (kürdeli söylemde); Kırgız Türkçesi: calpı ee (taltaal süylömdö) ~ ortok ee; Alt:: tekşi baştaaçı (kolbolu ermekte); Hakas Türkçesi: pîr tiksî pastaaçı; Tuva Türkçesi: niiti kol sös; Şor Türkçesi: *ortak aydılım; Rusça: obşçeye podlejaşçeye (v slojnom predlojenii);()

---

ortak özne ile benzer kelimeler

ortak dil veya ortak diyelek Fr. koinê ou coenédialecte Türlü diyeleklerin kaynaşmasıyla meydana gelen kamu dili.

açıklayacı özne İng. appositive Bir cümlede özneden sonra gelerek onu daha belirgin duruma getirmek, vasıflandırmak veya pekiştirmek için kullanılan ve yine özne durumunda olan kelime veya kelime grubu: Bu genç kız için İsmail Tayfur, o kumral saçlı, uzun boylu, yeşil gözl...

açıklayıcıdan özne İng. appositive Bazı tümcelerde özne görevini üzerine alan açıklayıcı: Şanlı Türk bayrağı, sancağımız, törenle direğe çekildi; Atatürk, yeni Türkiye'nin kurucusu, daima saygı ile anılacaktır vb.

bağlaçlı özne Bağlaçla pekiştirilmiş özne: Sen ki benim en iyi arkadaşımsın, bana bunu yapmamalıydın; Ben ki geometriden anlamam, bu problemi kolayca çözdüm; Siz de bu işlerin ehlisiniz vb.

belirsiz özne İng. impersonal Türkçedeki bazı eylemlerin 3. kişi çekimlerinin belli olmayan öznesi: Mektup istemez, telgraf yeter; Bazen olur saatlarca acıkmam; Birden aklıma geldi; Geçmiş olsun vb. Bazı cümlelerde öznelerin yok gibi görünme...

bildirme koşacıyle özne Bildirme koşacıyle kurulan tümcenin özne görevinde kullanılması: Bir yağmurdur başladı; Bir telâştır gidiyor; Bir kahkahadır koptu; Yaş altmışa yaklaşınca insanları bir ölüm korkusudur alır vb.

birinci özne bk. Özne.

dolaylı özne a. db. Sözde özne.

---