yan cümle

yan cümle

a. db. Çekimli bir fiilden sonra kullanılan ki bağlacı, dilek kipi veya şartlı birleşik zamanla kurularak temel cümleye bağlanan cümle, yan tümce: Öyle sanıyorum ki Ali bugün gelir.

yan cümle İng. subordinate clause

Birleşik cümlede asıl cümleyle anlam bakımından ilgili olan, ana cümlenin verdiği kavramı bir şarta, bir sebebe bir dileğe, bir açıklamaya bağlamak suretiyle onu çeşitli yönlerden tamamlayan ve kuruluşu bir cümle değerinde olup yargı taşıyan cümle. Yan cümlenin bağlaçlı yan cümle (ki’ li), dilekli yan cümle (-sA’lı), şartlı yan cümle (-sA’ lı, -mIşsA’ lı), sorulu yan cümle (-mI’lı) gibi çeşitli türleri vardır: Karşıtı temel cümle’dir: Zelzeleden değil, bu sakin ve gülümseyen yüzden bu sükûnet ve kayıtsızlıktan, insanoğlunun yeryüzündeki bu korkunç yalnızlığından korkarak odadan fırladım (A. H. Tanpınar, Abdullah Efendinin Rüyaları: Erzurumlu Hamdi, s. 139). Zaten gece oldu mu, onun yorulduğu zaman istediği yerde yatabilmesi için selamlıktaki sofadan bizim odamıza kadar, koca evin her tarafına battaniyeler, yastıklar konulurdu (A. H. Tanpınar, Abdullah Efendinin Rüyaları: Evin Sahibi, s. 158). Eğer sırf zevkim için bestelediğim üç beş küçük parçanın eş dost meclislerinde çalınıp söylenmesi bana böyle bir iddia yüklenmesine yeterse, hatıra defteri tutanlara romancı, sigara paketinin arkasını karalayaanlara karikatürist, pazar günü üç beş kilometre yürüyenlere de sporcu demek gerekirdi (T. Buğra, göst. e., s.39). Bir an mümtaz’a öyle geldi ki Tevfik Bey’in sesi, Emin Dede’nin ney’i ile girdiği yarışta bu ilk rüzgardan birini tutuyordu (A. H. Tanpınar, Huzur, s. 244). Kavgaları yazılsa, koca bir kitap tutar, oğlan sanki ikinci bir karakol, ikinci bir adliye olmak iddiasındadır (T. Buğra, Yarın Diye Bir Şey Yoktur: Karaoğlan, s.44). Tam şu yalının üstüne düşse, daha güzel görünecekken görürdük ki onun ortasından keser de bir bölümünü ışıkta, bir bölümünü gölgede bırakırdı (A. Ş. Hisar, Boğaziçi Mehtapları, s. 125). Kendimi dinlesem, vaktiyle önlerinden geçmiş olduğum yabancı evlerden içimde kalmış böyle bir sesler duyarım ki bende o uzak zamanları yeşerten tohumlar gibidir (A. Ş. Hisar, göst. e., s. 44). Eylül ortası dedi mi, buğday yüklü kağnılar oranın gölgesiz genişliğinde onun zahirî tasvirleri için türkü söyler (T. Buğra, Dönemeçte s. 58). Akşamdan beri yağan kar dinmişse, yatağını tekrar karyolasına taşımayı düşünerek doğrulmak istiyordu (P. Safa, Biz İnsanlar, s. 61). Her ümitsiz insan gibi kendinden degil, dışarıdan hayatın sırasız, tertipsiz, tesadüfi vakalarından, bir tesadüften veya bir talihten imdat bekledi (P. Safa, Şimşek, s. 119). Ayak sesi o kadar yaklaşmıştı ki, büyük bir telaş içinde Pervin yatağa oturdu (P. Safa, göst.e., s. 113). Evvelce duyduklarıma fazla bir şey ilave etse, ona hakikatin hududunu hatırlatamayacak mıydım? (A. Ş. Hisar, Fahim Bey ve Biz, s. 138) vb.

yan cümle

Azerbaycan Türkçesi: budag cümlä; Türkmen Türkçesi: eyercen sözlem; Gagauz Türkçesi: dal cümlä;Özbek Türkçesi: ergaş gap; Uygur Türkçesi: beqindi cümlä; Tatar Türkçesi: iyärcen cömlä; Başkurt Türkçesi: eyärsänhöyläm; Kmk: iyerçen cumla; Krç.-Malk.: boysunňan aytım; Nogay Türkçesi: iyerşenyıyma; Kazak Türkçesi: bagınıňkı söylem; Kırgız Türkçesi: bagınınkı süylöm; Alt:: koş ermek;Hakas Türkçesi: hoza predlojeniye; Tuva Türkçesi: t'ayılbır tomak; Rusça: pridatoçnoyepredlojeniye

---

yan cümle ile benzer kelimeler

ana cümle ~ temel cümle Azerbaycan Türkçesi: baş cümlä; Türkmen Türkçesi: baş sözlem; Gagauz Türkçesi: başcümlä; Özbek Türkçesi: bόş gap; Uygur Türkçesi: baş cümlä; Tatar Türkçesi: baş cömlé; Başkurt Türkçesi: baş höyläm;Kmk: baş cumla; Krç.-Malk.: baş aytım; Nogay Türkçesi: bas yıyma; Kazak Tür...

seçenekli cümle (alternatifli cümle) Bağlaç görevi yüklenen bazı gramer ögelerinin yardımı ile iki yargı arasında nöbetleşe bir gerçekleşme sırası kuran cümle: Çeşmenin suyu bir geliyor bir gidiyor. Kimi susarım kimi söylenirim. Bazen hareketleriyle pek makul bazen âdetleriyle garip ve gülünç gözükürmüş (A. Ş. Hi...

yan yan zf. Yanlamasına: “Yan yan yürümeyi, yürürken ellerini böğürlerine dayamayı, kafalarını öne yıkmayı alışkanlık hâline getirdiler.” -L. Tekin.

yan yan bakmak 1) göz ucuyla bakmak: “İhtiyar kadın yan yan torununa bakıyordu.” -M. Yesari. 2) kin, nefret veya öfke ile bakmak.

alternatifli cümle bk. seçenekli cümle ().

ana cümle bk. temel cümle.

ara cümle a. db. Birleşik veya yalın cümlelerde anlamı biraz daha açıklamak, gereksinim duyulan bir anlamı eklemek veya anlatıma zenginlik katmak için araya giren iki virgül veya iki kısa çizgi içinde verilen cümle, ara tümce: Cihan yıkılsa -emin ol- bu cephe sarsılmaz.

bağımlı sıralı birleşik cümle İng. coordinate sentence En az iki cümleden oluşan yalnız başlarına kullanıldıklarında da bir yargı bildiren fakat özneleri nesneleri veya tümleçleri ortak olan birbirine virgül, noktalı virgül gibi işaretler veya bağlaçlarla bağlanan ve anlamca birbirine b...

---