uyak

uyak, -ğı

a. ed. Şiirde dizelerin sonunda tekrarlanan ve aynı ahengi veren heceler veya aynı görevde olmayan ancak benzeşen sesler, kafiye.

uyak Osm. Kafiye

İki veya ikiden fazla dizenin sonunda bulunan ündeş kelimelerdeki aynı ses öbeği (UYAK MERAKLISI, Rimeur; ALMAŞIK U., R. Alternées; BAŞTA U., Rime initiale; DÜZ U., R. couronnée; EKLEME U., R. annexée; İKİRCİL U., R. équivoquée; ORTADA U., R. intérieure ou médiane; ÖRÜŞÜK U., R. enlacées; SONDA U., R. terminale; ÜÇ KEZLİ UYAK, R. emperière; ZİNCİRLİ U., R. enchaînée).

uyak Osm. kafiye

Dize sonlarının sesçe benzerliği. (Uyak hecelerinin sesçe benzeşmelerine karşılık, anlamca ayrı olmaları gereklidir.) Türleri:. 1. Yalın uyak: [es. t. basit kafiye, tam kafiye]: Biri ünlü olmak üzere ikişer harfin benzeşmesi yoluyla yapılan uyak. Ör.: gül-bülbül, an- ne-sene gibi. 2. zengin uyak: [es. t. kafiye-i mukayyede, kayıtlı kafiye, zengin kafiye]: Yalın uyaktan önceki harf ya da hecenin de benzeşmesi yoluyla yapılan uyak. Ör.: sıcak-ocak, sarı-dağları ifade-istifade. 3. yarım uyak: [Fr. assonance] [es. t. yarım kafiye]: Yalın uyaktan daha az harf kullanılması yoluyla yapılan uyak. Ör.: bas-kes. A- ündeşli uyak: [es. t. cinaslı kafiye] Sesteş sözcüklerle yapılan uyak. Ör. / Güle naz / Bülbül eder güle naz / Öyle bir yere düştüm / Ağlayan çok gülen az. 5. iç uyak: [es. t. musammat] Dizelerin ortalarında bulunan uyak. (Birinci dizenin son sözcüğüyle uyaklanmış olur.) Ör. / Gül-i ruhsarına karşu gözümde kanlı akar su / Habibim fas-ı güldür bu akar sular bulunmaz mı? (Fuzuli) 6. açık uyak: [Fr. rime féminine] [es. t. açık kafiye]: Sonu açık hece ile biten uyak. 7. kapalı uyak: [Fr. rime masculine] [es. t. kapalı kafiye]: Ünsüzle biten uyak. 8. sarma uyak: [Fr. rimes embrassées]: Her bağlamın birinci ile dördüncü ve ikinci ile üçüncü dizelerinde yapılan uyak. 9. başuyak1: [es. t. mahcup kafiye] Dizelerin başlarında bulunan uyak. 10. çift uyak: [es. t. zu-kafiyeteyn, zü-l- kafiyeteyn]: Koşanın bir dizesindeki iki sözcükle, öteki dizesindeki iki sözcük arasında yapılan uyak. bk. çift uyaklı. 11. çok uyak: [es. t. zü-l-kavafi] Dizelerde ikiden çok sözcük arasında yapılan uyak. 12. çapraz uyak: [Fr. rime croisé]: Her bağlamın birinci ile üçüncü, ikinci ile dördüncü dizelerinde yapılan uyak.

uyak, (uyağ, uyah)

1. Uyanık, bîdar, uykusuz. 2. Uykusuzluk.

---

uyak ile benzer kelimeler

açık uyak Fr. Rime féminine Sonu sesli ile biten uyak. bk. Uyak.

artık uyak Fr. Rime très riche, millionnaire ou superflue Birden artık hecesi olan uyak.

çapraz uyak bk. uyak.

çift uyak bk. uyak, lı.

çok uyak bk. uyak.

iç uyak , -ğı a. ed. Beyitlerin dize ortasındaki kelimeleri arasında kullanılan uyak, iç kafiye: “Beni “candan” usandırdı cefadan yâr usanmaz mı / Felekler yandı “ahımdan” muradım şemi yanmaz mı” -Fuzuli. “Gâh “çıkarım gökyüzüne” hükmederim âleme / Gâh “inerim yeryüzü...

kapalı uyak Fr. Rime masculine Sonu sesiz ile biten uyak.

ortada uyak Fr. Rime intérieure ou médiane İki yarımlı dizelerde birinci yarım dizelerin uyağı.

---