ünsüz uyumu

ünsüz uyumu

a. db. Türkçede sert ünsüzle biten bir kelimeye c d g ünsüzlerinden biriyle başlayan bir ek getirildiğinde ekin başındaki ünsüzün sertleşmesi, ünsüz benzeşmesi, sessiz uyumu: Açık-ça, sepet -te, bıç-kı vb.

ünsüz uyumu İng. consonant harmony

(Derleme., ünsüz benzeşmesi, konson uyumu, konsonant benzeşmesi, .sessiz benzeşmesi, sessiz uyumu) Türkçede, süreksiz ünsüzle biten bir sözcüğe -c, -d, -g ünsüzlerinden biriyle başlayan bir ek getirilince ekin başındaki ünsüzün süreksiz-leşmesi yahut sürekli ünsüz veya ünlü ile biten bir sözcüğe bu türlü eklerden biri getirilince ekin başındaki ünsüzün sürekli kalışı: Sütçü (süt-çü) , sütten (süt-ten) , dilci (dil-ci) , dilden (dil-den) , etki (et-ki) , dizgi (diz-gi) , tepeden (tepe-den) vb.

ünsüz uyumu İng. consonant harmony

Kelimelerin eklerle genişletilmesi sırasında veya yan yana gelen hecelerde tonlu ünsüzlerden ve ünlülerden sonra tonlu, tonsuz ünsüzlerden sonra genellikle tonsuz ünsüzlerin gelmesi temeline dayanan uyum: atkı (<at-kı), avcı (<av-cı), avdan (av-dan, sargı (<sar-gı), sucu (<su-cu), sudan (<su-dan), geçti (<geç-ti), yaprak (<yap-rak <ET.yapur-gak) süzgeç (<süz-geç) vb.

---

ünsüz uyumu ile benzer kelimeler

düzlük yuvarlaklık uyumu ~ küçük ünlü uyumu ~ küçük uyum Azerbaycan Türkçesi: dodaglanan dodaglanmayan ahängi; Türkmen Türkçesi: doodak ve doodaklanmadık çekimlileriň saazlaşıgı; Gagauz Türkçesi: dudaklanma-dudaksızlanma garmoniyası ~ dudakgarmoniyası; Özbek Türkçesi: lab garmoniyasi ~ lablanganlik-lablanmaganlikka korauyğunlik...

kalınlık incelik uyumu - büyük uyum ~ büyük ünlü uyumu Azerbaycan Türkçesi: galmlıg incälik ahängi; Türkmen Türkçesi: çekimlilerin iinçelik-yogıınlık taaydan saazlaşıgı ~palatal singarmonizm; Gagauz Türkçesi: vokal uyumu ~ vokal garmoniyası ~singarmonizma; Özbek Türkçesi: tanlay garmoniyasi ~ unlilarniň qattiq-yum´şóqligiga k...

ünlü-ünsüz uyumu k, g, k, g, ñ, ğ gibi ünsüzlerin yanlarındaki ince ünlüleri kalınlaştırma etkileri yüzünden, yalnız bir hecesi kalınlaşmaya uğramış ünlüsü ince sıradan kelimelerde, kaybolmuş bulunan ünlü uyumundaki bozukluğu gidermek için ünlülerin değişen incelik niteliğinin ünsüzlere aktarı...

sedalı ünsüz ~ tonlu ünsüz Azerbaycan Türkçesi: cingiltili samit; Türkmen Türkçesi: açık çekimsiz;Gag.: sesli konson; Özbek Türkçesi: caraňli undóş; Uygur Türkçesi: caraňliq üzük tavus; Tatar Türkçesi: yaňğıraw tartıq ~ yaňğırawuq; Başkurt Türkçesi: yaňğırawıqlı tartınqı; Kmk: y...

sedasız ünsüz ~ tonsuz ünsüz Azerbaycan Türkçesi: kar samit; Türkmen Türkçesi: dımık çekimsiz;Gag.: sessiz konson; Özbek Türkçesi: caraňsiz undoş; Uygur Türkçesi: caraňsiz üzük tavuş; Tatar Türkçesi: saňğıraw tartiq; Başkurt Türkçesi: haňğıraw tartınqı; Kmk: sawňıraw tutuk ~ sa...

abanırlar uyumu Fr. Harmonie consonantique Bir kelimede ayrı yerlerde bulunup sesçe birbirine yakın olan abanıklardan birinin öbürüne uyması; Fran. chausson'un dilimizde şoşon olması gibi.

açınıklar uyumu Fr. Harmonie vocalique ou Harmonisation Bazı dillerde ve özellikle Türkçede bir çeşit özümleme: 1. Bir kelimedeki açınıkların incelik kalınlık yönünden ve kimi vakit bunlarla birlikte olarak düzlük yuvarlaklık bakımından birbirine uygun bulunması. 2. Bir ke...

açınırlar dizgesi uyumu Fr. Vocalisme Nitelikleri ve birbirine karşı olan ilgileri bakımından bir dildeki açınıkların topu.

---