ünlü değişimi

ünlü değişimi İng. vocalic alternation, vowel gradation mutation

Ünlülerin ünlülere veya ünsüzlerin ünlülere yaptığı etki sonucunda bir ünlünün nitelik değiştirmesi olayı. Ünlülerin birbirine etkisine veya daha başka nedenlere bağlanan ünlü değişimi, ünlü uyumu; ünsüzlerin ünlülere etkisinden doğan ünlü değişimi, ünlü incelmesi, ünlü kalınlaşması, ünlü daralması, ünlü genişlemesi, ünlü yuvarlaklaşması veya ünlü düzleşmesi biçiminde (bunlara bk.) kendini gösterir. Genellikle ağızlarda görülür: kayış > geyiş, çocuk > çöcük, buz > büz, bıldır > bildir, «geçen yıl», beğen-> ban-,köle > kole; az > ız, ağaç / ıgaç, çağır-> çığır-, alınca > alıncı, koy-> guy-, ova > uva, cep > cöp, bebek > böbek, çekirge > çökürge, fırsat > fursat, müddet > middet vb. Türkçedeki ünlü değişimlerinin Almanca Bruder «erkek kardeş», Brüder «erkek kardeşler», İng. man «adam», men «adamlar» örneklerinde görüldüğü gibi anlama etkisi yoktur.

ünlü değişimi

Azerbaycan Türkçesi: säs däyişmäsi; Türkmen Türkçesi: çekimlinin üytgemegi (başgaçekimlää övrülmegi; Gagauz Türkçesi: vokal dönmesi ~ vokal diişimi ~ vokal düşmesi;Özbek Türkçesi: unliniň ozgarişi; Uygur Türkçesi: sozuq tavuşnin özgirişi; Tatar Türkçesi: suzıqlarnıňüzgärüwe; Başkurt Türkçesi: huzınqınıň üzgäreşe; Kmk: sozuk awaznı almaşınıwu;Krç.-Malk.: açık tawuşnu türleniwü; Nogay Türkçesi: sozıktıň awısuwı ~ sozıktıňözgelenüwî; Kazak Türkçesi: dawıstınıň özgerüwi; Kırgız Türkçesi: ündüünün özgörüşü; Alt::ündü tabıştıň kubuları; Hakas Türkçesi: ünnîglernîň alızii; Tuva Türkçesi: a'jık ünner solçulgazı;Rusça: izmeneniye glasnogo

---

ünlü değişimi ile benzer kelimeler

açık ünlü bk. geniş ünlü.

ağızsıl ünlü a. db. Ağız ünlüsü. İng. oral vowel (Derleme. ağızsı ünlü, ağız ünlüsü, ağız vokali) Geniz yoluna kaymadan çıkan ünlü: Türkçedeki a, o, u, ı, e, ö, ü, i ünlüleri.

alçalan ikiz ünlü İng. falling diphthong İkinci ögesi birinciye göre daha dar ve süreksiz olan ikiz ünlü türü: ai, au, ei, üi gibi: nirey [nirei] gezecañ? «nereyi gezeceksin?» vb. Dilimizdeki öyle [öile], ayrı [airı], eyri [eiri], gayrı [gairı], tüy [tüi] gibi kelimelerde y ...

art ünlü bk. kalın ünlü

bağlayıcı ünlü a. db. Ünsüzle biten kelime kök ve gövdelerine ünsüz ile başlayan ek getirildiğinde kök ile eki birbirine bağlayan ünlü, bağlantı ünlüsü: al-ı-r, aç-ı-l-mak, gec-i-k-mek vb. İng. Connecting vowel Ünsüzle biten ke...

başta ünlü türemesi bk. ön seste ünlü türemesi. Azerbaycan Türkçesi: proteza ~ säs artımı; Türkmen Türkçesi: proteza; Gagauz Türkçesi:proteza; Özbek Türkçesi: soz bόşida unli όrttiriş; Uygur Türkçesi: proteza ~ (D.Uyg.) söz beşidasozuq tavuşniň päyda b...

bulanık ünlü Bir lehçe veya ağız özelliği olarak iki ünlünün boğumlanma noktaları arasında gidip gelen, boğumlanma niteliği bakımından duruluğunu kaybetmiş olan ünlü: â (bulanık a, a-ı arası): parâlar; gaynânam burdâ galmış, ê (bulanık e, e-i arası): mên (<ben); çergê- «sarmak». î (bula...

bülez ünlü Fr. Hétérophone

---