tasım

tasım

a. man. Doğru olarak kabul edilen iki yargıdan üçüncü bir yargı çıkarma temeline dayanan bir uslamlama yolu, kıyas: Taşlar katı olur, mermer bir taştır, şu hâlde mermer katıdır uslamlaması bir tasımdır.

tasım Fr. Approximation
tasım İng. syllogism

İki öncüllü çıkarım (dolaylı çıkarım): Ortak bir -> orta terimle birbirine bağlanabilen iki -> önermeden (iki önermede ortak bir terimin bulunması ile) yapılan çıkarım. Verilmiş iki önermeden, bu önermelerin içerdiğini içinde bulunduran bir üçüncü önermeyi çıkarma işlemi. kendilerinden çıkarım yapılan önermelere öncüller ( praemissa), bunlardan çıkarılan önermeye (conclusio) denir. Tasımın şeması şöyledir: M-P (büyük önerme) S-P ( küçük önerme)_______S-P sonuçBüyük terim= P ile, küçük terim= S yi bağlayan orta terim= M dir. Orta terimin öncüllerde bulunduğu yere göre değişen dört tasım şekli (figür), her bir şeklin de kipleri (modus) vardır (toplam olarak 19 kip). Her tasım belli bir kipe göre kurulmuştur ve tasımın kipi ile şekli arasında bir ilgi vardır: 1. Şekil 2. Şekil 3. Şekil 4. Şekil M----P P----M M----P P----M S----M S----M M----S M----S ______ ______ ______ ______ S----P S----P S----P S----P Örnek: Birinci şeklin kipleri ( öncüllerin tümel ya da tikel, olumlu ya da olumsuz oluşuna göre 4 kipe bölünür): Barbara, celarent, Darii, Ferio.Bunlar da : a = tümel olumlu e = tümel olumsuz İ = tikel olumlu o = tikel olumsuz’u gösterirler.( Ör. Barbara : üç a ile üç önermenin de tümel olumlu olduğunu gösteriyor.)

tasım İng. syllogism

Büyük öncül, küçük öncül ve vargı adlarını alan üç önermeden oluşan ve öncüllerin doğru olması zorunlu olarak vargının da doğru olmasını gerektiren usbilimsel deyim.

tasım İng. syllogism

1. İki öncüllü tasımsal çıkarım. Krş.. yalın tasım, yalın tasım biçimleri, yalın tasım kalıbı. ||Örn. "Bütün kediler memelidir, bütün memeliler omurgalıdır, öyleyse bütün kediler omurgalıdır." 2. Tasım 1, çoklu tasım, koşullu tasım, ayrık tasım gibi çıkarımların ortak adı.

tasım

Ölçü, tahmin, usûl, kaide, âdet.

---

tasım ile benzer kelimeler

çoklu tasım İng. sorites, polysyllogism Öncül sayısı ikiden çok olan tasımsal çıkarım. İng. polysyllogism, sorites Öncül sayısı ikiden çok olan tasımsal çıkarım.

ön tasım a. man. Vargısı başka bir tasımda küçük veya büyük önerme durumunda olan tasım.

örtük tasım İng. enthymeme (Yun. enthymema = Düşüncede (en thymo) tutulan) : Öncüllerden birinin açık olarak dile getirilmeyip düşüncede tamamlandığı tasıma verilen ad. // Burada ya büyük önerme eksiktir: " Yalan söylüyorsunuz, öyleyse size güvenilemez."; ya küçük öner...

tasım biçimi İng. syllogistic figure Orta terimi ayrı yerlerde olan tasımların ortak genel kalıbı. || Krş.. yalın tasım biçimleri.

tasım kalıbı İng. syllogistic mood Örnekleri tasım olan kalıp.

yalın tasım İng. simple syllogism Bütün terimieri yalın terim olan, başka bir deyişle hiç bir olumsuzlamalı terimi olmayan tasım,

yalın tasım biçimleri İng. simple syllogistic figures ( )

yalın tasım kalıbı İng. simple syllogistic mood Örnekleri yalın tasım olan kalıp. || Bütün yalın tasım kalıplarının sayısı 256 ya eşittir. Bunlardan 15 i sıkı 9 u ise gevşek geçerlidir.

---