ikileme

ikileme

a. 1. İkilemek işi. 2. db. Anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanması, anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini andıran kelimelerin yan yana kullanılması: Yavaş yavaş, irili ufaklı, aşağı yukarı gibi.

ikileme İng. duplication

1. Herhangi bir işin iki kez yapılması, örn. bir verinin iki kez toplanması. 2. Bir veri ya da başka bir nesnenin bir benzerinin elde edilmesi, örn. bir delikli kartın ikilenmesi.

ikileme Fr. redoublement

Bir kelimede bir parçanın tekrarlanması. Kelimenin tamamı tekrarlanırsa KELİME İKİLEMESİ olur. bk. Kelime ikilemesi. Yunancada, HECELİK ve ZAMANLIK İKİLEME (R. syllabique, R. temporel) denilen gramatikal değerde ikilemeler vardır.

ikileme İng. Hendiadyoin

(Derleme.. koşma, koşuk, kelime koşması, eş deyim) Anlamı güçlendirmek için, aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya anlamları birbirine yakın yahut karşıt olan ya da sesleri birbirini andıran sözcüklerin yan yana kullanılması: Yavaş yavaş, ağır ağır, tak tak, koşan koşana, kaçan kaçana, yığın yıfın; çoluk çocuk, kap kaçak, ufak tefek, aşağı yukarı, irili ufaklı, ileri geri; karma karışık, sandık mandık, kalem malem, defter mefter vb.

ikileme İng. hendiadyoin

Aralarında belli bir ses düzeni bulunan, biçim ve anlamca birbiriyle ilişkili olan, aynı, yakın ya da zıt anlamlı iki veya daha çok kelimenin bir tek kelime gibi anlam göstermek üzere yanyana gelmesi ile oluşturulan kelime grubu: birer birer, delik deşik, köşe bucak, yalvarıp yakarmak, yorgun argın, düğün dernek, hısım akraba, boy pos endam, cız cız, hele hele, of of, vah vah vb. || Ad çekimi ekleri alabilen, cümle içinde ad, sıfat ve zarf görevi yüklenen, anlamı güçlendirmek üzere kullanılan ikilemelerin başlıca türleri şunlardır: || a- Aynı kelimenin tekrarı ile kurulanlar: birer birer, teker teker, mışıl mışıl, dinleye dinleye, dura dura, bekleye bekleye, göre göre vb. || b- Eş veya yakın anlamlı kelimelerle kurulanlar: ev bark, belli başlı, bitip tükenmek, delik deşik, doğru dürüst, köşe bucak, yalvarıp yakarmak, düğün dernek, yalan yanlış, soy sop vb. || c- Zıt anlamlı kelimelerle kurulanlar: bata çıka, düşe kalka, yaza çize, doğru yanlış, iyi kötü, az çok, üst baş, analı babalı, karı koca, yaz kış vb. || d- Aynı kelimenin ön sesisinin değiştirilerek tekrarlanması ile kurulanlar: ayak mayak, güzel müzel, yaka maka, kutlu mutlu, çehiz mehiz, sandık mandık vb.

ikileme İng. Double (disengagement)

Karşı yarışmacının döner çelgi alma eğiliminde olduğunu sezerek çift sıyırma yapma.

ikileme

Sürüldükten sonra bir yıl nadasa bırakılan tarlayı, tohum saçımından önce bir daha sürme. (Beyağıl *Ulukışla, Yenikent *Aksaray -Niğde)

---

ikileme ile benzer kelimeler

araç durumuyla ikileme Sözcüklerinin ikisi de araç durumuna girmiş ikileme: İçin için yanmak, ucun ucun bitirmek, canla başla çalışmak vb.

bağlaçlı ikileme Anlamı pekiştirmek için "ve, de" bağlaçlarıyle aynı sözcükten kurulan ikileme: Yıllarca ve yıllarca, günlerce ve günlerce, ancak ve ancak; ev de ev, coştu da coştu, ağladı da ağladı vb. Anlamı güçlendirmek için, dA ve ha bağlaçları ile aynı kelime...

bağlı ikileme bk. Kelime ikilemesi.

bağsız ikileme bk. Kelime ikilemesi.

belirtmeli ikileme Sözcüklerinin ikisi de belirtme durumunda bulunan ikileme: Yaşını başını almak, elini eteğini çekmek, evini barkını satmak vb.

çekimli eylemden ikileme Sözcükleri çekimli eylemden kurulan ikileme: Koştu koştu yoruldu; Ağladı ağladı sustu; Buldun buldun bunu mu buldun; Bilse bilse o bilir vb.

çıkmalı ikileme Sözcüklerinden biri ya da ikisi çıkma durumunda bulunan ikileme: Elden ele, dağdan dağa kaçmak, dilden dile dolaşmak; dereden tepeden konuşmak, sağdan soldan toplamak, elden ayaktan düşmek vb.

eylemlikle ikileme Sözcükleri eylemlik biçiminde bulunan ikileme: Oyma oyma dolap, saçma saçma işler, bitmek tükenmek, bıkmak usanmak, yalvarmak yakarmak, barış görüş, değiş tokuş vb.

---