geniş zaman

geniş zaman

a. db. Fiilin her zaman yapıldığını, yapılmakta olduğunu veya yapılacağını belirten, -r, -ir veya -er ekiyle kurulan zaman: Başlar (başla-r), geliriz (gel-ir-iz), severim (sev-er-im) gibi.

geniş zaman Fr. aoriste, présent indéfinprésent aoriste, présent atemporel

Türkçedeki Yazarım, Giderim şeklindeki kuruluğun zamanı, ki birden bütün zamanları anlattığı ve gereklik ile alışkı da bildirdiği gibi yerine ve sırasına göre geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman için de kullanılabilir. Kardeşim geçen gün babama gider der ki. (Geçmişlik). Gezmeğe gitmek ister misiniz? (Şimdikilik). O, ne zaman olsa gider (Gelecek zaman). Her doğan ölür (Gerçek geniş zamanlı). İnsan böyle şeyleri biraz da hoş görür (Gereklik). Bazıları pek az uyur (Alışkı).

Almanca Aorist, Zeitlos; Fr. aoriste atemporal; İng. aorist, timeless; Osm. muzâri || Geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman gibi bütün ana zamanları içine alan, yani fiilin gösterdiği oluş ve kılışın her zaman yapıldığını veya yapılacağını gösteren; bir sınırlama ve kesinlik kavramı taşımayan zaman. Türkçede geniş zaman -r, -Ar, -(I)r/-(U)r ekleri ile kurulur ve şahıs ekleri alarak çekime girer: Keyifle yerim, keyifle içerim (S. F. Abasıyanık, Bütün Eserleri 2, s. 208). Birçok mütefekkirler yalnız düşünmekle iktifa ederler (A. Ş. Hisar: Fahim Bey ve Biz, s. 159). Bir kırlangıç, yavrusuna uçmayı öğrettikten sonra görevinin bittiğini bilir ve artık kendi isteklerine göre yaşayabilmesi için serbest bırakır (T. Buğra, Yalnızlar, s. 25). Gerçi, bilirim, okunun değdiği yerde, bir cüceden bir dev çıkarırsın; bir kaditten en güzel endamı yaratırsın ve sönmüş gözlere yeniden fer verirsin (Y. K. Karaosmanoğlu, Erenlerin Bağından, VII, s. 39). Biz düşüncelerimizi çok defa omuzlarımızda taşırız. Onun için onları kımıldatmamız bu düşüncenin ağırlığı nisbetinde güç olur (A. H. Tanpınar, Huzur, s. 75). İşten artmaz dişten artar. Böyle gelmiş böyle gider gibi. Geniş zaman, bazı kullanılışlarında «gereklilik», «alışkanlık» ve «süreklilik» de gösterir: yarın buraya gelir her tarafı iyice temizlersin. Akşamları kitap okursun, pazar sabahları yürüyüşe çıkarsın vb.

geniş zaman

Azerbaycan Türkçesi: indiki zaman; Türkmen Türkçesi: näämäälim gelcek zamaan; Gagauz Türkçesi:bellisiz gelecek zaman ~ *şindiki-gelecek zaman; Özbek Türkçesi: hozirgi-kelasi zamon;Uygur Türkçesi: käň zaman; Tatar Türkçesi: xäzerpge-kiläçäk zaman ~ berençe (bilgesez) kiläçäkzaman; Başkurt Türkçesi: xäzerge-kiläsäk zaman; Kmk: gelecek mekensiz zaman; Krç.-Malk.: belgisiz kellik zaman; Nogay Türkçesi: älîgî-keleyek zaman; Kazak Türkçesi: awıspalı osışak; Kırgız Türkçesi: uçur-keler çak; Alt:: turguza-keler öy; Hakas Türkçesi: polar tus (-arformazı); Tuva Türkçesi: amgı-kelir üye; Şor Türkçesi: polar tem; Rusça: nastoyaşçe-buduşçeyevremya

---

geniş zaman ile benzer kelimeler

ilerü zaman, (ileri zaman, ilerüki zaman) Eski zaman, geçmiş zaman.

geniş geniş İnek çağırma ünlemi.

berk geniş zaman Fr. aoriste fort Yunancada -s- katılmadan yapılan geniş geçmelik zamanı.

geçmişte geniş zaman Osm. hikâyei muzari Görürdüm şeklindeki fiil zamanı

geniş zaman eki Fiilin gösterdiği hareketin geniş zamanda olduğunu gösteren, fiile geniş zaman kavramı veren ek. Türkçede -r, -Ar, (I)r/-Ur’dur: ağla-r, bak-ar, gül-er, çalış-ır, getir-ir, otur-ur, güldür-ür. bk. geniş zaman.

geniş zaman görünümü a. db. Geniş zaman sıfat-fiiliyle yardımcı fiilin birlikte kullanılmasından doğan görünüm: Gelmez olmak. Görünmez olmak gibi. Geniş zaman ortacıyle, yardımcı eylemin birlikte kullanılmasından doğan görünüm: Gelmez olmak, görünmez ol...

geniş zaman isim-fiili bk. geniş zaman sıfat-fiili.

geniş zaman kipi İng. aorist, timeless (Derleme.. zamansızlık, zaman dışı olmaktık) Eylemin her zaman yapıldığını veya yapılmakta olduğunu ya da yapılacağını belirten zaman ve kip. Türkçede bu kip -e-r- veya -i-r- ekiyle kurulur :1. severim(sev-er-im) 2. K.T.seversin(sev-er...

---