dolaylı tümleç

dolaylı tümleç, -ci

a. db. Fiilin anlamını bütünleyen ve yönelme, kalma, çıkma durumlarından birinde bulunan veya edat alan tümleç: Çocuklar eve geldi.

dolaylı tümleç

bk. Fiil tümleci.

dolaylı tümleç İng. indirect object

(Derleme.. dolaylı tamamlayıcı, yer tamamlayıcısı, dolaylı nesne) Eylemin anlamını tümleyen ve yönelme, kalma, çıkma durumlarından birinde bulunan veya ilgeç alan tümleç: Çocuklar eve geldi; Bu haksızlığa dayanılır mı? ; Okulun bahçesine çam ağaçları dikildi; Çocuklar evde kaldı; Başımın üstünde yeriniz var; Dün Ali'nin evinde toplantı vardı; Bugünkü Birleşmiş Milletler toplantısından önemli haberler bekleniyor; Çocuklar evden uzaklaştılar ; Bu konuyu çeşitli yönlerden açıklayınız; Adam gibi otur; Bu plağı sizin için çalıyorum; Ali hastalığından dolayı okula gelememiş örneklerinde olduğu gibi.

dolaylı tümleç İng. indirect object

Cümlede yüklemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan ve kesinleştiren; bulunma, yönelme ve çıkma durumu eklerinden biriyle veya bir edatla birlikte bulunan yalın veya grup durumundaki adın cümle bilgisindeki adlandırılışı. Başka bir anlatımla, bulunma, çıkma ve yönelme durumu ekleri veya bir edat almış bulunan tümleç türü: Evde oturmak, bahçeye çıkmak, yoldan geçmek, gönlüne göre düzenlemek gibi. Daha geniş kasamlı sözlerde: Otobüs tekrar yokuş tırmanmaya başladığı için yavaşlamıştı; Doktor, hayatında ilk olarak beğenilmekten, benimsenmekten, hele hele deli gibi arzuladığı sevilmekten hoşlanmamış, gurur duymamış, aksine hüzünlenmişti. (T. Buğra. Yalnızlar, s. 231). Geçmişte iyice tecrübesi vardır (A.H. Tanpınar, Yaşadığım Gibi, s. 280). Memleket içinde ve kendi kazançlarımızla yetiştiler (göst.e. s. 379). Nihad masanın üstünden kibriti alarak ayağa kalktı (P. Safa, Mahşer, s. 69). Mum ışığında başladığım yazıyı lüks ışığında devam ettirdim ve elektrik ışığında bitirdim (A.N. Asya, Ayın Aynasında, . 72) vb.

---

dolaylı tümleç ile benzer kelimeler

açıklayıcı dolaylı tümleç İng. appositive Bir cümlede asıl tümleçten sonra gelerek onu açıklayan ve aynı ad çekimi ekini almış olan kelime veya kelime grupları: Mümtaz, yukarıya, annesinin yanına çıktığı zaman, demin gelen kadının on sekiz, yirmi yaşlarında bir kız olduğunu anlamışt...

dolaylı tümleç birliği Dolaylı tümleçle birlikte kullanılan sözcüklerin tümü: Köşke varınca, fındık dallarından yapılmış bir kanepeye ilişti; İnşallah, Eskişehir'den muvaffakiyetle dönüşünüzde görüşürüz; İşçiler, beş dakika sonra yanlarına gelen, genç, terbiyeli, sıkılgan tavırlı bir memurdan rica e...

açıklayıcıdan tümleç İng. appositive Esas tümleci açıklayan ve aynı ad durumuna girmiş bulunan tümleç : Çok sevdiğimiz yuvamızı, evimizi yıktılar; Çabucak özlediği oğlundan, Ali'sinden uzak kalmıştı; Sevgili kızında, biricik evlâdında her türlü değerin bulunmasını istiyordu vb....

asıl tümleç veya nesne Fr. complement direct, objectif, primitif ou d'objet Fiildeki anlamın tam olarak anlaşılabilmesi için cümle içinde bulunması mutlaka gerekli bulunan tümleç, ki dilimizde ya -i halinde BELİRLİ (ma-rife) veya sıfır takı halinde BELİRSİZ (nekre) olarak bulunur...

belirtici tümleç bk. Tümleç.

çıkmalı tümleç , -ci a. db. Fiilin anlamını tamlayan ve çıkma durumunda bulunan dolaylı tümleç: Çocuklar evden çıktılar. Çok defa eylemin bazen de adın anlamını tümleyen ve çıkma durumunda bulunan dolaylı tümleç: Çocuklar evden çıktılar; Bakımsızlı...

düz tümleç , -ci a. db. Yalın durumda bulunan tümleç: Para biriktirmek. yemek seçmek, örneklerindeki para, yemek kelimeleri. Özellikle yardımcı eylemlerle kullanılan ve yalın durumda bulunan tümleç: Ali tedavi edildi; Çalışanlar takdir edilir, ...

edatlı tümleç , -ci a. db. Edat tümleci. bk. edat grubu.

---