değişken şekil

değişken şekil İng. allomorph

Aynı anlam ve görevdeki bir şekil bilgisi biriminin ses yapısı bakımından farklılaşan türü; şekil bilgisinin anlamlı bir küçük ögesi olan bir kelime kökünün veya belirli görevler ile buna eklenen bir ekin farklı ses yapısına girmiş olan biçimi. Söz gelişi lehçe ve ağız ayrılıklarına göre ve çeşitli nedenlerle bazı köklerin bez/böz, er/ir «erken», çez-/çöz-, erte/örte «ertesi gün»; baba/buba, bıldır/bildir «geçen yıl», ıldız/yulduz biçimlerinde ses değişmesine uğraması. Aynı durum ekler için de söz konusudur. -DI / -DU geçmiş zaman ekinin ünlü ve ünsüz uyumlarına bağlı olarak -dı/-di, -du/-dü, -tı/-ti, -tu/-tü, -DUK geçmiş zaman sıfat-fiil ekinin yine aynı nedenlerle -dık/-dik, -duk/-dük, -tık/-tik, -tuk/-tük biçimlerine dönüşmesi gibi: al-dı, ver-di, oku-du, gör-dü, aç-tı, biç-ti, tut-tu, öt-tü, tanı-dık, bil-dik, tut-tuk (ğ) umuz iş, yürü-dük (ğ)ümüz yol vb.

---

değişken şekil ile benzer kelimeler

alomorf ~ değişken şekil ~ bir şeklin varyantları Azerbaycan Türkçesi: allomorf;Türkmen Türkçesi: bir formanıň variantları; Gagauz Türkçesi: alomorf; Özbek Türkçesi: allomorf; Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) allomorf ~ (D.Uyg.) morfemaniň variyanti; Tatar Türkçesi: allomorf; Başkurt Türkçesi: allomorf; Kmk: allomorf; Krç.-...

berk şekil bk. Eksiksiz şekil.

derli şekil Fr. forme contractée Derilmiye uğramış şekil.

eksikli veya uysal şekil Fr. forme faible ou formation faible Bükünlü dillerde, gövdenin kısa derecesiyle yapılan şekillere denir.

eksiksiz veya berk şekil Fr. forme forte Bükünlü dillerde, gövdenin tam derecesiyle yapılan şekillere denir.

hızlı şekil Fr. forme allegro Hızlı gidişte kelimelerin aldığı eksik ve kısa şekil: Efendim? yerine Efem? gibi.

hızsız şekil Fr. forme lento Hızlı şekle karşı olarak, ağır söylendiği için kelimelerin tam olarak çıkarılan şekli.

ikili şekil bk. ses nöbetleşmesi.

---