cümle

cümle Ar. cumle

a. 1. db. Bir yargı bildirmek için tek başına çekimli bir fiil veya çekimli bir fiille kullanılan kelimeler dizisi, tümce: “Ben bu cümleyi üç defa okudum, hiçbir şey anlayamadım.” -B. R. Eyuboğlu. 2. esk. Dizge, sistem. 3. sf. Bütün, hep. 4. zm. esk. Herkes: “Cümleye uzun ömürler dilerim.” -B. Felek.

cümle

Cümle, bütün, hep

cümle Fr. phrase

Başka bir söze bağlı olmaksızın tam bir düşünce veya hüküm anlatan söz, ki tek bir fiil kipinden ibaret olduğu gibi, birbirine gramatikal bağlarla bağlı birçok kelimeden de meydana gelmiş olabilir. Gidiyorum, Çekil, Yürüyelim gibi tek bir kelimeden ibaret olan cümleye BİR DEYİLİKLİ (Monorème), Ben gidiyorum, sen çekil. Haydi yürüyelim) gibilerine ise İKİ DEYILİKLİ (Direme) denir. "Ben eve gidiyorum" gibi tek bir tümceden ibaret olan cümle YALIN (Simple), uAkşam olduğu için ben eve gidiyorum" şeklinde iki veya daha çok tümcesi olursa KARMAŞIK (Complexe) diye vasıflanır. Cümleler, yüklemlerinin isim veya fiil olduğuna göre İSİM CÜMLESİ veya FİİL CÜMLESİ (Ph. nommai, Ph. verbale) adlarından biriyle anıldıkları gibi, görevlerine göre de SÖYLEM, SORU,BUYURUM, HAYKIRI, ÜNLEM veya DUYUŞ CÜMLESİ (Ph. énonciative, interrogative, imperative, exclamative, interjective ou affective) diye ad aïuiar. Fiili veya koşacı söylenmi-yen "Bu kitapların hepsi faydalı" gibi cümlele-re de SALT İSİM: CÜMLESİ (Ph. nominale pure) denil.

cümle İng. sentence

Bir fikri, bir duygu ve düşünceyi, bir oluş ve kılışı tam olarak bir yargı hâlinde anlatan kelime grubu. Cümlenin varlığı için asgarî şart bir çekimli fiil veya ek-fiilden oluşan yüklemdir: Evin avlusuna, sırtında çuval kaplı yayvan torba, elinde bir ufacık iskemle ve uzun bir demir parçası, dağınık kıyafetli bir adam girdi (R. H. Karay, Eskici). Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur (M. K. Atatürk, Nutuk). Türklük, beş yüz seneden beri İstanbul’u ve Boğaziçi’ni bütün beşeriyetin hayâline böyle nakşetti (Y. Kemâl Beyatlı Aziz İstanbul s. 183) vb. || Cümleler yapılarına, yüklem türüne, yüklem yerine ve anlamlarına göre sınıflandırılır. Yapılışlarına göre sınıflandırmada basit cümle, birleşik cümle, bağlı cümle, sıralı cümle; yüklemine göre isim cümlesi, fiil cümlesi; yüklemin yerine göre kurallı cümle, devrik cümle; anlamına göre olumlu cümle, olumsuz cümle ve soru cümlesi türüne ayrılır. Bunlara bk.

cümle

Azerbaycan Türkçesi: cümlä; Türkmen Türkçesi: sözlem; Gagauz Türkçesi: cümlä; Özbek Türkçesi: gap ~ cumla;Uygur Türkçesi: cümlä; Tatar Türkçesi: cömlä; Başkurt Türkçesi: höyläm; Kmk: cumla; Krç.-Malk.: aytım;Nogay Türkçesi: yıyma; Kazak Türkçesi: söylem; Kırgız Türkçesi: süylöm; Alt:: ermek; Hakas Türkçesi: predlojeniye;Tuva Türkçesi: tomak; Şor Türkçesi: *erbek; Rusça: predlojeniye

---

cümle ile benzer kelimeler

ana cümle ~ temel cümle Azerbaycan Türkçesi: baş cümlä; Türkmen Türkçesi: baş sözlem; Gagauz Türkçesi: başcümlä; Özbek Türkçesi: bόş gap; Uygur Türkçesi: baş cümlä; Tatar Türkçesi: baş cömlé; Başkurt Türkçesi: baş höyläm;Kmk: baş cumla; Krç.-Malk.: baş aytım; Nogay Türkçesi: bas yıyma; Kazak Tür...

seçenekli cümle (alternatifli cümle) Bağlaç görevi yüklenen bazı gramer ögelerinin yardımı ile iki yargı arasında nöbetleşe bir gerçekleşme sırası kuran cümle: Çeşmenin suyu bir geliyor bir gidiyor. Kimi susarım kimi söylenirim. Bazen hareketleriyle pek makul bazen âdetleriyle garip ve gülünç gözükürmüş (A. Ş. Hi...

alternatifli cümle bk. seçenekli cümle ().

ana cümle bk. temel cümle.

ara cümle a. db. Birleşik veya yalın cümlelerde anlamı biraz daha açıklamak, gereksinim duyulan bir anlamı eklemek veya anlatıma zenginlik katmak için araya giren iki virgül veya iki kısa çizgi içinde verilen cümle, ara tümce: Cihan yıkılsa -emin ol- bu cephe sarsılmaz.

bağımlı sıralı birleşik cümle İng. coordinate sentence En az iki cümleden oluşan yalnız başlarına kullanıldıklarında da bir yargı bildiren fakat özneleri nesneleri veya tümleçleri ortak olan birbirine virgül, noktalı virgül gibi işaretler veya bağlaçlarla bağlanan ve anlamca birbirine b...

bağımlı sıralı cümle a. db. Anlam bakımından birbirine bağlı olan ve özneleri, tümleçleri veya yüklemleri ortak olan cümle: İnsan bir arayıp sorar, bir mektup yazar, bir telefon eder.

bağımsız cümle Yapısı bakımından, başka bir cümle ile aralarında bağlantı bulunmayan müstakil cümle: Öğrenci Seçme Sınavı’na girecek adaylara kimlik kartları ve sınava giriş belgelerini gönderme işlemi tamamlandı vb. bk. cümle.

---