tümce

tümce

a. db. Cümle: “Her şey bütün bağlantılarıyla anlaşılmadan o tek tümceyi çevirtmek istemiyordu.” -A. Ağaoğlu.

tümce

bk. söylem

tümce İng. clause
tümce İng. sentence
tümce Fr. proposition

Yalın cümlelere tümce ( BAĞIMSIZ TÜMCE Pr. indépendante ) denildiği gibi karmaşık cümleleri meydana getiren ve tam birer düşüne anlatan söz öbekleri de tümce admı alır. Ayrıca uyrumlu ( bk. Uyrumlu ) bir tümcesi bulunan tümceye BAŞTÜMCE ( Pr. principale ou subordonnée ) denir: Akşam olduğu için ( UYRUMLU veya BAĞIMLI TÜMCE /Pr. dépendante/ ) ben eve gidiyorum ( Baştümce ). Baştümce bazı dillerde en çoğu cümlenin bag tarafında bulunduğu için buna ÖN TÜMCE ( Pr. antérieure, antécédente ), ötekine de ART TÜMCE ( Pr. postérieure ou conséquente ) dendiği vardır.Şarth cümlelerde uyrumluya ŞART KOŞUCU veya ŞARTLIYAN ( Conditionnante ou conditionnelle ), öbürüne de ŞARTLANAN ( Conditionnée ) denir. Uyrumlu tümceler baştümceye bir bağlaç veya bir ilgilik ile bağlı olduklarına göre BAĞLAÇLI ( Conjonctive ou con-jonctionnelle ) ve İLGİLİKLİ ( Relative ) adını alırlar; tümcedeki fiilin gramatikal şeklinegöre de MASTARLI ( Infinitive ), ORTAÇ LI ( Participale ) çeşitleri de vardır. Bundan başka cümle içindeki ADLIK ( Substantive: Onun söylediklerini ben biliyorum ), SIFATLK ( Adjective: Onun söylediği fikirler ), ZARFLIK ( Adverbiale: O söyledikte ), SEBEPLİK ( Causale : O söylediği için ), ÖLÇÜŞTÜRMELÎ ( Comparative: Onun söylediği kadar ), AMAÇLIK ( Finale: Onu söylemesi için ), SONUÇLU ( Consécutive: Onu söyletinceye kadar zorladılar ), ŞARTLIYAN ( Conditionnelle: O söylerse ), BIRAKIMLI ( Consessive: O söylerse de ), YEREL ( Locale: O söylediği yerde ) ve İÇ TÜMCE ( incidente ou incise: Arkadaşımız, Allahselâmet versin, hoş adamdır ) durumunda da olurlar. bk. Tümleyici tümce.

tümce İng. sentence

(Derleme.. hükümleme) Bir yargı bildirmek üzere tek başına çekimli bir eylem veya çekimli bir eylemle birlikte kullanılan sözcük dizisi: Gel; Tren geçiyor; Ali sinemaya gitmeyecek; Ahmet'in yazdığı kitap birincilik kozanmış; insan kendi memleketinden uzaklaşıp da böyle başka ırklarla meskûn ayrı isimli yerlere gitti mi, bilmediği, görmediği acayip vakalarla karşılaşmak, birtakım sergüzeştler geçirmek ister vb.

tümce

Küme halinde.

---

tümce ile benzer kelimeler

adlık tümce bk. Tümce.

amaçlık tümce bk. Tümce.

ara tümce a. db. Ara cümle.

art tümce Fr. proposition conséquente Bazı dillerde uyrumlu tümce, baştümceden sonra geldiği zaman onun aldığı ad.

bağımlı sıralı tümce Anlam bakımından birbirine bağlı olan ve özneleri, tümleçleri veya yüklemleri ortak bulunan tümceler: İnsanlar uyumuyorlar, okuyorlar, bakışıyorlar, sessiz sedasız konuşuyorlardı; Öğretmen gelmiş ve gitmiştir; Kalem yere düştü ve kayboldu; Ali kitabı karaladı, Ahmet sildi; Ali...

bağımlı tümce bk. Tümce.

bağımsız sıralı tümce Anlam bakımından birbirine bağlı olduğu halde özneleri, tümleçleri, yüklemleri ayrı olan tümceler: Şu kuru, çıplak memlekete ulaşmak için neden bu kadar yollar aştık, zahmetlere katlandık, insan bir türlü anlayamıyor iki gün bitmez tükenmez yokuşlar çıktık, bin zahmetle bir ha...

bağımsız tümce bk. Tümce.

---