sıfat-fiil

sıfat-fiil

a. db. Fiilden -en, -r , -ecek vb. eklerle türetilmiş ad ve sıfat görevinde kullanılan kelimeler, ortaç, durum ortacı, partisip: gelen mektup, gelen gideni aratır, çıkar yol.

sıfat-fiil İng. participle

Sayı ve şahsa bağlı fiil çekimine girmeyen, fakat aldığı eklerle fiilin zamana bağlı olarak taşıdığı kavramı sıfatlaştırdığından kendisinde sıfat ve fiil niteliklerini birleştiren fiil şekli: tanınmış kişi, olmadık sözler, işleyen demir, yol gösterici yıldız, başkaldırıcı düşünceler, güler yüz, uçan kuşlar, gelecek yıl, yaşanacak ömür, batası yer, söylenesi söz, yıkılası ev vb. Bakımsızlıktan ormana dönmüş bahçeye kederle bakıyordu (K. Tahir, Esir Şehrin İnsanları, s. 70). İyiyi kötüden ayıracak gücü mü yoktu (Kemal Tahir, Yol Ayrımı, s. 275). Biraz sonra kahvedeki sessizliği hiç ürpertmeyen ve esrarkeş dalgasından uyandırmayan bir hadise oldu (S. Faik, Bütün Eserleri, s. 176). Dolduracağın çukurun dışında işin ne? (A. H. Tanpınar, Abdullah Efendinin Rüyaları: Erzurumlu Tahsin, s. 145). Herkesin bakmaktan korktuğu ve gözlerini kaçırdığı gözlerimiz... (P. Safa, Bir Tereddüdün Romanı, s. 91) vb. || Türkiye Türkçesinin, fiili, zamana bağlı olarak sıfatlaştıran başlıca sıfat-fiil ekleri şunlardır: -dIk / -dUk, -mIş / mUş, geçmiş zaman, -r geniş zaman, -An geçmiş ve şimdiki zaman, -IcI/-UcU süreklilik, -AcAk gelecek zaman, -mAz olumsuz geniş zaman: Eşyanın sükûneti, değişmez manzarası onun için hayatta bir teselli ve zevk kaynağı idi (A. H. Tanpınar, Abdullah Efendinin Rüyaları, s.26.) Sofa bir masal çölü gibi sessiz ve uçsuz bucaksızdı. İçimi korkuya benzer, küçülüşe, mini mini, aciz, zavallı bir hayvancık oluverişe benzer bir duygu kapladı ve ben hemen tam karşımda duran aynayı farkettim (T.Buğra, Yarın Diye bir Şey Yoktur, s. 103). Yolunun üzerinde salkım ağaçları ile gölgelenmiş, şadırvanı dolu bir cami avlusu vardı ki, böyle sıcak günlerde onu biraz nefes almak için adeta çeker, çevirirdi (R. H. Karay, Memleket Hikâyeleri: Vehbi Efendinin Şüphesi, s. 51). Gerçi vurulduğun gün bir çocuk gibi gülüyordun, bir kuş gibi ötüyordun ve okun değdiği yere bakıp: “İşte göğsümde bir kızıl güç açtı” diyordun (Y. K. Karaosmanoğlu, Erenlerin Bağından: Okun Ucundan, s.59). Memnunluğun en sarıcı terkibi: gurur ve güven (T. Buğra, Yarın Diye Bir Şey Yoktur, s. 151) vb.

---

sıfat-fiil ile benzer kelimeler

adlaşmış sıfat Fr. Adjectif substantivé Ad yerine kullanılan sıfat : Doğruyu söylemeli gibi.

basit sıfat Türemiş veya birleşik olmayan yapı bakımından daha küçük parçalara ayrılamayan ve kendinden sonra gelen bir adın belirteci durumunda olan kök durumundaki sıfat: üç (kişi), mavi (keten), sarı (yaprak), kötü (alışkanlık) bazı (insanlar), ince (hesap) gibi.

belgisiz sıfat a. db. Belirsizlik sıfatı. İng. indefinite adjective (Derleme. belirsiz sıfat) Bir adı belgisizlik bakımından belirten sıfat: Hiç kimse, bir kimse, birtakım insanlar, her kadın, bazı işler, kimi gün, herhangi iş, filan ...

belirsiz sıfat Fr. adjectif indéfini Genel bir fikir anlatan, belli bir nesneyi göstermiyen sıfat: Bir adam, kimi vakit gibi. bk. belirsizlik sıfatı.

birleşik sıfat İng. compound adjective Birleşik sözcük biçiminde kurulmuş sıfat: Açıkgöz adam, pisboğaz çocuk, birtakım olaylar, boşboğaz kadın, birçok insan, gelişigüzel iş vb. İng. compound adjective Birden çok kelimenin...

fiilden sıfat Fr. adjectif déverbal Fiil kökünden yapılıp nesne almamak suretiyle ortaçtan ayrılan sıfat: Kırık, taşkın gibi. Bkz.Ortaç.

fizik sıfat Fr. adjectif physique Eski gramercilerin büyük, kalın, ağır gibi nesnel sıfatlara verdikleri ad.

fizikötesi sıfat Fr. adjectif métaphysique Eski gramercilerin fizik olmıyan sıfatlara verdikleri ad: insaflı, merhametli gibi.

---