insanlık

insanlık, -ğı

a. 1. İnsan olma durumu. 2. İnsanca davranma: “Bakışları insanlıktan çıkmış, sanki karşımda ürkmüş, azgın bir hayvan var.” -A. Ümit. 3. İnsanların tümü, beşeriyet: “İnsanlığın belli bir sonuca yöneldiğini gösterir hiçbir alamet yok.” -C. Meriç. 4. Doğru dürüst insana yakışır durum, adamlık, âdemiyet. 5. İnsanı insan yapan, insanın doğasını oluşturan niteliklerin hepsi: “Bugün her şeye karşın en güçlü günlerimi yaşıyorsam bunu gördüğüm insanlık eğitimine borçluyum.” -A. Erhat. 6. İnsanın değerini, saygınlığını veren öz, insana yaraşır yaşama ve düşünme ilkesi: “Benim ona fenalık etmem, insanlığa aykırı bir şeydir.” -R. N. Güntekin. 7. İnsanı sevme, insan sevgisi, insancıl olma: “Öyle kimseler ki, insana insanlık dersi verebilirler.” -Y. K. Karaosmanoğlu.

insanlık İng. humanity

I. 1. Tüm insanları içine alan bütün. 2. İnsanı insan yapan, insanın doğasını kuran niteliklerin tümü. II. 1. İnsanın değerini, saygınlığını veren öz; insana yaraşır yaşama ve düşünme ilkesi. 2. İnsancıl olma; insanları sevme; insan sevgisi. 3. Temelini antik kültür ürünlerini benimsemede bulan ve insanlığı kendi içinde yetkin bir yetişimin ereği olarak koyan eğitim ülküsü. // Antikçağdan beri süregelen insan üzerindeki görüşlerde, "insanlık" kavramından, insanın, hayvanlık yanından ayrı olarak "insanlığı", en geniş anlamıyle insan niteliklerinin tümü anlaşılır; insanı insan yapan bu nitelikler doğaca verilmişlerdir ve insanı, insan olmanın anlamı ve ereği olarak insanlıkla ilgili olanı bilmek ve bu bakımdan bilinçlendirmekle yükümlendirirler. Böylece "insanlık ülküsü" bir eğitim ülküsü olarak belirir. Daha Hellenistik çağda, sonra da yeniçağda türlü biçimlerde dile gelen "insanlık ülküsü" iki noktada toplanır: a. Usun insana özgü olduğu inancından,usu oluşturmanın eğitim bakımından gerekli olduğu sonucu çıkar; çoğunlukla da doğa bilimleri ve teknik bir yana bırakılır, b. "İnsanlığın" insanı hayvandan ayıran tinsel yeti olarak bütün insanları kuşattığını kabul eden bu anlayıştan bir ahlaksal ödev çıkar: "Genel insanlığı" (insana özgü olanı) soysop, din, ulus, ırk ve uyruk ayrılığına bakmadan, her insanda tanımak ve uyandırmak. Böylece insanlık ülküsü yoluyla, usun aydınlanması, hoşgörü, siyasal eşitlik (yasalar karşısında eşit olma), ayrıca köleliğin kaldırılması ve toplumsal adaletin sağlanması gerçekleştirilmiş olur. Antikçağdan beri görülen insanlık ülküsü, ilk belirgin örneğini Cicero'nun tinsel kültür "cultura animi" özleminde verir; Doğuşçağında (Renaissance) sonra da yeniçağda doruğuna erişir: özellikle Herder, Schiller ve W. von Humboldt insanda insanlığın gelişmesini; insanın ruhsal ve tinsel yetilerinin (duygu ve us yetilerinin) uyumlu bir biçimde geliştirilmesini insanın son ereği olarak sayarlar.

---

insanlık ile benzer kelimeler

insanlık etmek insana yaraşır biçimde davranmak.

insanlık hâli a. Her insanda görülebilen, olağan karşılanması gereken durum, insan hâli: “İnsanlık hâli, bendeniz namazı terk etmiştim.” -M. Ş. Esendal.

insanlık sende kalsın adamlık sende kalsın.

insanlık suçu a. huk. İnsanlığa karşı işlenen kabahat.

---